مرکز تحقیقات بیماریهای قلب و عروق

بیماریهای قلب و عروق علت اصلی مرگ و میر و از عوامل مهم ناتوانی های افراد دیابتی است . مهمترین علت پیدایش بیماریهای -قلبی -عروقی ،تصلب شراین می باشد . تصلب شراین باعث می شود که سرخرگ های گوناگونی که به قسمتهای مختلف بدن خون می رسانند ، بتدریج سخت و تنگ گردند و توانایی آنها برای انتقال اکسیژن و مواد غذایی به سلول های بدن کاهش یابد .عواملی هستند که موجب سریعتر شدن تصلب شراین میگردند.و در صورت وجود آنها احتمال پیدایش بیماریهای قلبی و عروقی افزایش پیدا می کند . برای پیشگیری از پیدایش بیماریهای قلبی -عروقی و مرگ و میر و ناتوانی ناشی از آنها ، باید این عوامل خطر را بشناسید و به توصیه های پزشکی لازم توجه نمایید . عوامل خطر برای بیماریهای قلب و عروق عبارتند از : سن بالا ، جنس مذکر ، سابقه خانوادگی سکته قلبی زودرس ، فشار خون بالا ، افزایش چربی های خون (بویژه کلسترول ) ، بیماری قندی ، سیگار کشیدن ، چاقی ، کم تحرکی و اختلال در انعقاد خون .

 

با توجه به اینکه دیابت از عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی است و معمولا با عوامل خطر دیگر همراهی دارد (وگاهی شاید ایجاد کننده آنها باشد مبتلایان به دیابت باید بیش از دیگران مراقب سلامت قلب و عروق خود باشند . پژوهشهای فراوان پزشکی نیز نشان داده اند که عوامل خطر قلبی -عروقی در مبتلایان به دیابت نوع 2 شایعتر است .

بیماریهای قلبی عروقی را می توان به سه گروه عمده تقسیم کرد :

* بیماریهای عروق کرونر قلب

* حوادث عروقی مغز

* بیماریهای رگهای محیطی بزرگ

بیماریهای عروق کرونر قلب

 

قلب یک پمپ عضلانی به اندازه مشت گره کرده انسان است که در هر دقیقه بطور متوسط 60 تا 100 بار می تپد و خون را در بدن به گردش در می آورد . گردش خون سبب می شود که اکسیژن و مواد غذایی به اعضای بدن برسد و مواد زاید ناشی از فهالیت سلولهل نیز دفع گردد .عضله قلب هم از این قاعده مستثنی نیست . وباید خون رسانی مناسبی داشته باشد . تا عمل حیاتی خود را بدرستی انجام دهد . خونرسانی به عضله قلب توسط رگهایی موسوم به سرخرگهای کرونر صورت می گیرد رسیدن خون به قلب و میزان فعالیت عضله قلب تا حدی مشابه وضعیت عرضه و تقاضا است ؛هر چه قلب فعالیت بیشتری داشته باشد به خون بیشتری احتیاج خواهد بود . سرخرگهای کرونر باید بتوانند این افزایش نیاز را تامین کنند و گرنه سلولهای عضله قلب با مشکل کم خونی روبرو خواهند شد.

تصلب شراین و همچنین پیدایش لخته ها درون رگهای کرونر سبب می شود که خونرسانی به سلولهای عضله قلب کاهش یابد .در نتجه کمبود اکسیژن و مواد غذایی و انباشت مواد زائد در عضله قلب ، دردی پدید می آید که به درد قلبی یا آنژطن صدری معروف است اگر سرخرگ کرونر بطور کامل بسته شود ، سلولهای قلبی مربوط به آن حوزه خواهند مرد که به این وضعیت انفاکتوس یا سکته قلبی می گویند . گاهی نیز در اثر اختلال شدید و گسترده در کارکرد عضله قلب ،مرگ ناگهانی رخ میدهد.

نشانه های مهم بیماریهای قلبی

1- درد قفسه سینه : این درد فشارنده در ناحیه پشت جناغ سینه احساس می شود و ممکن است به گردن ، دستها ، پشت ویا شکم هم انتشار یابد . آنژین صدری اغلب هنگام کارهای بدنی یا فشارهای روحی و روانی که فعالیت قلب افزایش پیدا می کند ، بروز می نماید و معمولا با استراحت ی نیتروگلسیرین زیرزبانی تسکین می یابد اگر درد با استراحت یا چندین دقیقه پس از مصرف قرص زیر زبان بهبود نیافت و ویزه اگر همراه با تنگی نفس ، تهوع و تعرق شدید بود ، ممکن است نشانه سکته قلبی باشد . بدلیل اختلال در اعصاب محیطی ، شدت نشانه های بیماری قلبی در افراد دیلبتی ممکن است کمتر از میزان مورد انتظار باشد . از این رو شما که به دیابت مبتلا هستید باید بطشتر مراقب باشید و بموقع به پزشک مراجعه کنید البته درد های سینه فقط نشانه بیماری قلبی نیست و ممکن است در اثر بیماری گوارشی یا ریوی نیز پدید آید .

2- تنگی نفس : احساس تنگی نفس می تواند از نشانه های بیماری عروق کرونر قلب باشد گرچه در بسیاری از بیماریهای تنفسی و ... نیز این حالت پدید می آید.

3- تپش قلب : در این وضعیت ، فرد بطور ناراحت کننده ای ضربان قلب خود را احساس می کند . تپش قلب در حالتهای اضطراب و برخی بیماریهای دیگر قلبی نیز ممکن است پدیدار شود.

4 - خیز یا ادم :در مراحل پیشرفته تر بیماری قلبی که کارکرد پمپ قلب اشکال پیدا می کند ، مایع موجود در بافتهای بدن بطور کامل تخلیه نمی شود و در زیر جلد انباشته می گردد. البته خیز یا آدم در نتجه بطماریهای وتریسی پاها ، بیماری کبد ، اختلالات کلیوی و ... نیز ممکن است پدید آید .

حوادث عروقی مغز ( سکته مغزی )

هنگامی که رگهای تغذیه کننده مغز بشدت آسیب ببیند ، خون به سلولهای مغزی نمی رسد و آنها دچار مرگ خواهند شد . که به این حالت سکته مغزی می گویند . سکته مغزی هم در اثر تنگی و بسته شدن رگهای مغز پدید می آید و هم بدنبال پاره شدن و خونریزی رگهای مغز . مهمترین عامل خطر برای حوادث عروقی مغز افزایش فشار خون است . خطر سکته مغزی در مبتلایان به دیابت که فشار خون بالا هم دارند ، دو برابرافرادی است که تنها به پرفشاری خون دچار هستند . این همسئله اهمیت کنترل فشار خون در بیماری دیابت را آشکار تر می سازد . نشانه های حوادث عروقی مغز بسته به اینکه کدام قسمت مغز اختلال خونرسانی پیدا کند ، بسیار گوناگون هستند . کرختی یا ضعف حرکتی شدید در یک نیمه بدن و نابینایط یا تاری دید زودگذر یک چشم از جمله نشانه های حوادث عروقی مغز می باشند .

بیماریهای رگهای محیطی

منظور از بیماریهای رگهای محیطی بیماریهایی است که عروق غیر رگهای قلب و مغز را گرفتار می کنند . این بیماریها معمولا در نتیجه تنگ شدن رگهایی که خون را به پاها و دستها می رسانند ، پدید می آیند.کاهش خونرسانی به پاها به سبب دو نوع عارضه می شود .

1- قانقاریا یا گانگرن : مرگ بافتی در اثر رسیدن خون به اندامها که در نهایت به قطع آن اندام می انجامد.

2 - لنگش متناوب : بعلت تصلب رگهایی که خون را به اندامهای تحتانی برسانند ، پس از مدتی راه رفتن درد شدیدی معمولا در عضلات پشت ساق پا بوجود می آید که باعث لنگیدن می شود .

بطور کلی احتمال اینکه مبتلایان به دیابت نیاز به قطع قسمتی از پاهایشان پیدا کنند ، 15 تا 40 برابر افراد غیر مبتلا به دیابت است . بنابراین پایبندی به توصیه های مربوط به پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی و نیز رعایت اصول مراقبت از پاها ، برای افراد دیابتی بسیار اهمیت دارد .

 

اصول پیشگیری از بیماریهای قلب و عروق در افراد دیابتی

1- چربی بویژه کلسترول خون خود را کاهش دهید .

کلسترول که نوعی چربی است ، در پیدایش و گسترش تصلب شراین نقش مهمی دارد زیرا می تواند در دیواره رگها رسوب کند و همراه با عوامل دیگر به تنگی و بسته شدن سرخرگها بیانجامد . کلسترول دو نوع مهم دارد - کلسترول بد LDL که موجب بسته شدن رگها و بیماری قلبی -عروقی می شود 2-کلسترول خوب (LDH) که کلسترول اضافی بدن را از بافتها خارج می کند و خطر بیماری قلبی را می کاهد .نوعی از کلسترول که باید غلظت کمی در خون داشته باشد ، همان نوع بد یا LDL است . شما می توانید با مصرف غذاهای پرچربی و رعایت توصیه های پزشکتان ، چربی خون خود را در سطح مناسب نگه دارید

2- فشار خون خود را کنترل کنید .

فشار خون بالا افزون براینکه فشار بیشتری برقلب وارد می سازد و نیاز آن بخون را افزایش می دهد ، روند تصلب شراین را تسریع می کند. و سبب آسیب اعضای گوناگون بدن هم می شود .

3 - وزن خود را در حد مطلوب نگه دارید .

چاقی عامل خطر مهمی برای افزایش فشار خون است .همچنین چاقی یا اضافه وزن موجب افزایش مقاومت سلولهای بدن نسبت به انسولین می شود.شما باید زیر نظر یک پزشک یا متخصص تغذیه وزن بدنتان را به میزان متناسب با قد ، جنس وسن خود برسانید

4 - سیگار نکشید

استعمال دخانیات سبب افزایش ضربان قلب و در نتیجه کار قلب می شود و فشار خون را هم بالا می برد . همچنین سیگار با اثر روی عوامل انعقادی و نیز تغلیظ خون ، احتمال تشکیل لخته و بسته شدن سرخرگها را افزایش می دهد . افزون بر این ، سیگار با اثر بر روی رگهای کوچک ،خونرسانی به بخشهای انتهایی اندام ها را مختل می کند و این عارضه در افراد دیابتی که گرفتاری اعصاب محیطی نیز دارند ، بسیار مهم است و خطر قطع عضو را باز هم افزایش می دهد این آثار جدی از آثار سرطان زایی سیگار است .که موجب ناتوانی و مرگ خواهد شد . امروزه سیگار مهمترین علت قابل پیشگیری سرطان بشمار می رود .

5- قند خون خود را کنترل کنید .

کنترل دقیق قند خون ، هم بطور مستقیم و هم بطور غیر مستقیم ، نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای عروقی می تواند داشته باشد .

 

6 - فعالیت ورزشی منظم داشته باشید .

پژوهشهای پزشکی نشان داده اند که داشتن یک زندگی کم تحرک ، صرف نظر از عوامل خطر دیگر ، احتمال دیابت ، چاقی و بیماری کرونر قلب را افزایش می دهد . پیاده روی ، دوچرخه سواری ، تنیس روی میز ، باغبانی و دویدن آرام فعالیتهای بدنی هستند که اثر مفیدی بر تندرستی شما خواهند داشت . توصیه می شود که روزانه 30 دقیقه به فعالیتهای بدنی بپردازید این میزان فعالیت را می توانید در سه دوره 10 دقیقه ای نیز انجام دهید .

دکتر ارسلان سالاری

فلوشیپ اینترونشنال قلب و عروق

دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان